انتخاب نخستین پایپوش بچگانه برای کودک نوپا مهم‌ترین رویداد عاطفی در زندگی والدین است و انتخاب کفش مدرسه بخشی از تدارکات برای سال جدید تحصیلی است. کودک نوپا احتمالا فقط یک جفت کفش دارد و ممکن است روزی هشت‌ساعت در مهدکودک آن را به پا داشته باشد. بچه مدرسه‌ای هم پنج روز هفته کفش مدرسه‌ای خود را به پا دارد چه در رفت و آمد چه هنگام درس چه هنگامی بازی در حیاط مدرسه.
روشن است که استخوان پای کودک هنوز به بلوغ نرسیده و پایپوش باید پشتوانه آن باشد. در ضمن پای کودک مدام در حال رشد و تغییر شکل و اندازه است. با این حال شناخت از رشد پا در کودکی و اثر آن بر راه رفتن چندان زیاد نیست. گروه کلارک کیدز برای افزایش دانش خود در این موارد با حمایت کارشناسان گروه تحقیقات تحرک انسان در دانشگاه سالفورد دست به تحقیقی در بریتانیا زده است. موضوع این تحقیق در مورد چگونگی رشد پا، چگونگی راه رفتن کودکان و چگونگی تغییر راه رفتن کودک بر اثر مشخصات پایپوش است.
شناخت حرکات کودک
تمرکز این تحقیق مشترک بر اثر مشخصات مختلف پایپوش در رده‌های مختلف سنی کودکان و چگونگی اصلاح خواص پایپوش کودکان بود. کلارک کیدز به ویژه به اثرگذاری انعطاف طولی، وزن و بلندی کفش بر راه رفتن کودک علاقه داشت.
در این تحقیق به مدت چهار سال بیش از ۱۰۰ کودک ۲ تا ۱۱ ساله را در سه گروه سنی ۲ تا ۴ سال، ۴تا ۷ سال و ۷ تا ۱۱ سال بررسی کردند. کودکان را به آزمایشگاه مخصوص کلارک واقع در استریت در جنوب غربی انگلستان می‌آوردند و تحت آزمایش‌های مختلف زیست‌مکانیکی قرار می‌دادند. کودکان با چندین پایپوش مختلف راه می‌رفتند و با کفش کنترلی که پرفروش‌ترین کفش کلارک کیدز در بازار بود تحت اصلاح قرار می‌گرفتند. برای اصلاح انعطاف‌پذیری کفش‌هایی با لاستیک یا ای‌وی‌ای نرم و سخت ساختند. اصلاح وزن با افزودن ۱۰ و ۲۰ درصد به کفش اصلی انجام گرفت. بلندی پاشنه را نیز با افزودن لژهای ۵ و ۱۰ میلی‌متری از جنس ای‌وی‌ای انجام دادند. اصلاحات همگی در محدوده واقع‌گرایانه تجاری بود تا از لحاظ تجاری استفاده از آن‌ها امکان‌پذیر باشد.
برای آزمایش کودکان باید در مسیری ۱۰ متری و با سرعت دلخواه خودشان بین دوربین‌ها راه بروند. سپس فشار زیر پای‌شان با استفاده از کفی‌های مخصوصی(ساخت شرکت اکس‌سنسور) مجهز به قابلیت ارتباط بی‌سیم اندازه‌گیری می‌شد. سپس این داده‌ها به تفکیک نواحی مختلف پشت، جلو و وسط پا برای کفش‌ها مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
حرکت مفاصل پای کودکان نیز با استفاده از دوربین‌های فروسرخ و برچسب‌هایی کوچک ثبت شد.. افزون بر این سرعت راه رفتن و بلندی گام‌ها برای کفش‌های مختلف نیز ثبت شد. محققان با این بررسی‌ها توانستند میزان کشش انگشتان پا، میزان بلند کردن پا، زوایه مچ پا و خیلی مشخصات دیگر را مشاهده کنند. محققان با تغییر سامان‌مند انعطاف، وزن و بلندی پاشنه کفش‌ها توانستند مشخص کنند حداکثر و حداقل رواداری این مشخصات چقدر باشد که راه رفتن کودکان را تغییر ندهد. سپس همین داده‌ها را برای پابرهنه راه رفتن کودکان نیز جمع‌آوری کردند تا مشخص شود کفش چقدر بر راه رفتن کودک اثر می‌گذارد.
در این تحقیق مشخص شد که افزایش بلندی پاشنه باعث تغییر زوایای مفاصل پایین تنه می‌شود ولی تغییر همیشه معنادار نیست و دختران و پسران فرق‌هایی با هم دارند. بزرگ‌ترین زاویه انعطاف مچ پا برای بلندترین پاشنه برای کفش‌های دخترانه رخ داد. تغییرات بلندی پاشنه بر سرعت راه رفتن و طول گام پسران یا دختران اثری نداشت.
وزن عامل مهمی است که باید در پایپوش و به خصوص برای افراد کوچک‌تر و سبک‌تر در نظر گرفت. طبق نتایج مقدماتی این تحقیق اگر وزن کفش تا ۲۰ درصد نسبت به کفش‌های موجود بازار افزایش یابد بر حرکت مچ پا اثری ندارد.
شناخت چگونگی رشد پای کودکان
طبق توصیه‌های کنونی باید پای کودک را هر شش هفته به شش هفته اندازه‌گیری کرد. اما می‌دانیم که پای کودک متناسب با افزایش سن رشد نمی‌کند و احتمالا باید این توصیه را باید برای سنین مختلف و همچنین مدل‌های مختلف کفش و جنسیت‌های مختلف تغییر داد. اما تاکنون تحقیق سامان‌مندی در این باره انجام نگرفته است. استفاده از اسکن سه بعدی هم پیشرفت مهمی در فناوری برای ارزیابی دقیق تغییرات ابعاد پا در گذر زمان است. با افزایش شناخت در مورد اندازه و شکل پا می‌توان به سراغ ساخت قالب‌های منطبق با شکل و اندازه پا رفت. یعنی بهتر می‌توان کفش‌هایی جفت و جور با پاهای مختلف ساخت. پیامد این موضوع هم افزایش سلامت پا، کارایی توزیع کفش در انبارها و کاهش هزینه و اثرات منفی زیست‌محیطی ناشی از مرجوع شدن کفش است.
نحوه استفاده از دانش به دست آمده
• طراحی محصول: از نتایج این تحقیق می‌توان برای تعریف معیارهای جدید برای طراحی‌های کفش‌های بچگانه استفاده کرد. برای مثال انعطاف طولی و وزن پایپوش را در محدوده‌ای در نظر رفت که بر راه رفتن کودک اثر نگذارد.
•ساختمحصول: ساختمحصولاکنونبراساسطرح‌هاییانجاممی‌گیردکهمتناسبباسناست. درسراسرفرایندساختطوریرهنمودهارعایتمی‌شودکهمعیارهاتارسیدنمحصولبهبازاربرقرارباشد.
•آموزشکارکنانفروشگاه‌ها: تجهیزکارکنانفروشگاه‌هایکفشبهاطلاعاتبیش‌تردرموردمصرف‌کنندهتابتوانندبههنگامخریدپایپوشبهوالدینکمککنند.
•بهبوداطلاعاتمصرف‌کننده: نتایجاینتحقیقباعثتسهیلروزآوریمنابعمجازیمی‌شودتامصرف‌کنندهمطلع‌تردرخریدپایپوشبرایفرزندخودتصمیم‌گیریکند.
پیشرفت وضعیت پایپوش کودکان
این طرح حاوی یکی از بزرگ‌ترین مجموعه داده‌های شکل پای کودک و مشخصات زیست‌مکانیکی راه رفتن کودکان است که تا کنون گرد آمده است. این تحقیق افزون بر آن که فهم گروه کلارک کیدز از وضعیت پای کودکان را افزایش می‌دد و مستقیم در ساخت محصولات آن بازتاب می‌یابد در نهایت پس از ارزیابی همتایان به حوزه عمومی هم راه می‌یابد. در نتیجه میزان داده‌های تجربی افزایش می‌یابد و شناخت از راه رفتن کودک و اثر پایپوش بر راه رفتن کودک را افزایش می‌دهد.
در نتیجه طراحی پایپوش برای کودکان وضعیت مناسب‌تری پیدا می‌کند و توصیه‌های بهتری برای جفت‌و جور کردن پایپوش با پا به دست می‌آید.
تحقیق گروه کلارک نه تنها تازگی دارد بلکه زمینه‌ساز دگرگونی بزرگی در بخش پایپوش بچگانه است. به طوری که کلارک پیش‌قراول تحولی شده است که هدف آن تولید بهترین محصولات ممکن برای تمام رده‌های سنی است.
برگرفته از مجله World Footwear
شماره ۳ سال ۲۰۲۲